#1. Jak wieloryb – skądinąd niesłusznie – został potworem

Twierdzenie, jakoby wieloryby były potworami, jest wyjątkowo niesprawiedliwe. Można w przyrodzie znaleźć stworzenia znacznie bardziej zasługujące na to miano – z człowiekiem na czele. O co więc chodzi? O Greków, którzy przed laty, widząc tylko grzbiety płynących za sobą wielorybów, uznali, że to elementy jednego stworzenia – najwyraźniej gigantycznego potwora. Boginią morskich stworów była w mitologii greckiej Keto, od której imienia wzięła się naukowa nazwa waleni, Catacea. I tyle było, jeśli chodzi o formalne związki wielorybów z potworami.

#2. Tajne związki wielorybów

Rodziny się nie wybiera – stara prawda potwierdza się po raz kolejny, kiedy okazuje się, że najbliższym żyjącym kuzynem wielorybów są… hipopotamy. Tak, brzmi to zupełnie jakby ktoś w laboratorium przedwcześnie rozpoczął piątek, ale tak właśnie wynika z badań. Wieloryby i hipopotamy mają wspólnego przodka – do tego roślinożernego. Można by przyrównać go do któregoś ze współczesnych parzystokopytnych. Ale to niejedyna osobliwość w „drzewie genealogicznym” wielorybów. Ciekawostkę stanowi też abulocet, nazywany obrazowo wielorybem z nogami.

#3. Co łączy wieloryba z odkurzaczem

Generalnie niewiele. Zacznijmy jednak od tego, że część waleni ma normalne zęby ułożone w rzędach po obu stronach paszczy, na górze i na dole. Te – kiedy zgłodnieją – mogą coś przegryźć albo nawet wrzucić na ząb. Inaczej jest w przypadku waleni wyposażonych w fiszbiny zamiast zębów, co znacznie utrudnia polowanie. Dlatego w porze obiadowej wieloryby takie wytwarzają podciśnienie – zupełnie jak wspomniany odkurzacz – i zasysają do wnętrza wszystko, co się nawinie. Następnie wyrzucają na zewnątrz wodę, podczas gdy obiad, od środka, osadza się na fiszbinach i tak kończy się jego przygoda z życiem.

#4. Jak się schować, mając 30 metrów długości

Wydawałoby się, że trzeba naprawdę solidnego talentu, by przegapić 30-metrowego wieloryba… a jednak wcale nie jest to takie oczywiste, zwłaszcza jeśli jest się rybą, a wieloryb uważał na zajęciach z kamuflażu. Prawdą jest, że wieloryby mogą różnić się odcieniami, warto jednak wiedzieć, że ich barwy nie są wcale przypadkowe. Często górna część wieloryba jest ciemna, dół – jaśniejszy. Dlaczego? Dlatego, aby zlewać się z tłem – patrząc z perspektywy zanurzonej w wodzie ryby. Gdy popatrzy w górę, oczekuje jasnego nieba. Jeśli zamiast tego widoczna byłaby ciemnoszara lub czarna plama, oznaczałoby to niechybnie zagrożenie… a przynajmniej burzę.

#5. Nie można całe życie się obżerać

Można by pomyśleć, że ktoś o rozmiarach solidnego budynku potrzebowałby nieustannie podjadać. W przypadku wielorybów jest inaczej. Mało tego – przez dobre pół roku nie jedzą one wcale. O co chodzi? O ich aktywność i przemieszczanie się. Pół roku spędzają one „w pobliżu” biegunów, gdzie wody bogate są w substancje odżywcze, gdzie nie brakuje chociażby krylu. Na pozostałe pół roku – kiedy przychodzi czas wydawania potomstwa na świat – wieloryby wędrują w stronę równika, do cieplejszych, ale i uboższych wód. Dlaczego? Bo tam mniej jest potencjalnych drapieżników i łatwiej o spokojne macierzyństwo. Ze względu na to, że na miejscu nie będzie co jeść, samice muszą najeść się na zapas – zgromadzić zapasy dla siebie i dla młodych. To jeden z nielicznych przypadków w przyrodzie, kiedy samice są większe od samców.

#6. Jak kichają wieloryby – i o czym to świadczy

Oddychanie nieuchronnie składa się z dwóch zasadniczych czynności – wdechu i wydechu. Ten ostatni u wielorybów przypomina bardziej ludzkie kichnięcie, kiedy powietrze – z różnymi dodatkami – wyrzucane jest gwałtownie na zewnątrz. Co ciekawe, w określony sposób – sposób, który pozwala rozpoznać, z jakim osobnikiem ma się do czynienia. Jeśli wyrzucona w górę fontanna jest długa i wąska, przypomina dym z komina, prawdopodobnie odpowiedzialny jest za to płetwal zwyczajny lub płetwal błękitny. Wyrzut w kształcie serca przypisać można humbakowi, natomiast fontannę w kształcie litery V „produkują” walenie.

#7. Radość i smutek wieloryba

Zdecydowanie zbyt często nie doceniamy zwierząt – ich inteligencji, ale nie tylko… Przedstawiciele wielorybów z całą pewnością zaliczają się do inteligentnych stworzeń. Naukowcy ustalili jednak, że są również empatyczne – odkryto u nich takie same komórki nerwowe, jakie u człowieka odpowiadają za odczuwanie złożonych emocji. O tym, że nie są to tylko wielkie i głupie „potwory morskie”, świadczy chociażby zaawansowany sposób, w jaki wieloryby zdobywają pożywienie. Sposób ten różni się w zależności od gatunku, natomiast niektóre wieloryby wspólnie otaczają skupiska ryb, wypuszczając pęcherze powietrza – których ryby się obawiają – by zapędzić je w pułapkę… i zapewnić kolację całej grupie.